جریان نقدینگی (لیکوییدیتی) در ارزهای دیجیتال چیست؟

چه معیاری وجود دارد که بتواند میزان سلامت یک بازار را بسنجد؟ در این مورد می‌توان مواردی مانند حجم معاملات، نوسانات یا سایر اندیکاتورهای تکنیکال را بررسی کرد. اما گذشته از این موارد، یک فاکتور بسیار مهم هم به نام جریان نقدینگی  وجود دارد. در بازاری که قابلیت نقد‌شوندگی ندارد، انجام معاملات بدون تغییر محسوس قیمت بسیار دشوار است. نقدینگی معیاری است که میزان سهولت تبدیل یک دارایی به پول نقد یا سایر دارایی‌ها را تعیین می‌کند. حتی اگر باارزش‌ترین و کمیاب‌ترین دارایی ممکن در جهان را در کوله‌پشتی‌تان داشته باشید، اما در جزیره‌ای متروک و دورافتاده گیر کنید، مشتری‌ای پیدا نخواهد شد تا آن را از شما بخرد.

جریان نقدینگی یا لیکوییدیتی چیست؟

جریان نقدینگی (Liquidity) معیاری است برای اندازه‌گیری میزان سهولت تبدیل یک دارایی به یک دارایی دیگر، بدون آنکه بر قیمت تأثیر بگذارد. به زبانی ساده، نقدینگی سرعت و سهولت خرید و فروش یک دارایی را توضیح می‌دهد. لیکوییدیتی مناسب به این معنا است که یک دارایی بتواند به‌آسانی و به‌سرعت خرید‌ و فروش شود، بی‌آنکه قیمتش تحت‌تأثیر قرار بگیرد. متقابلاً لیکوییدیتی کم یا پایین هم به این معنا است که یک دارایی نتواند به‌سرعت خرید و فروش شود یا در صورت خرید و فروش قیمتش تغییر کند.

پول نقد بالاترین میزان نقدشوندگی را دارد؛ زیرا می‌تواند به‌آسانی به سایر دارایی‌ها تبدیل شود. دارایی‌ای که مشابه پول نقد باشد در دنیای ارزهای دیجیتال استیبل‌کوین است. استیبل‌کوین‌ها و سایر ارزهای دیجیتال در حال حاضر چندان در پرداخت‌های روزمره به کار نمی‌روند، اما مسأله زمان است که دیر یا زود به جایی خواهیم رسید که این نوع پول هم بتواند به عنوان وسیله پرداخت روزانه به کار رود. بیشتر حجم معاملات ارزهای دیجیتال به استیبل‌کوین‌ها مربوط می‌شود و این باعث شده که جریان نقدینگی بالایی داشته باشند.

از سویی دیگر، ممکن است مواردی مانند املاک و مستغلات، خودروهای خاص و عجیب یا انواع دارایی‌های نادر نقدینگی نسبتاً پایینی داشته باشند؛ زیرا ممکن است خرید و فروش این دست از دارایی‌ها به‌آسانی صورت نگیرد. ممکن است عتیقۀ نایابی در کلکسیون خود داشته باشید، اما نتوانید خریداری برایش پیدا کنید. علاوه بر این، فرض کنید که قصد دارید با فروش عتیقه‌تان یک ماشین بخرید. تقریباً غیرممکن است که بتوانید فردی را بیابید که همان خودرویی که می‌خواهید را داشته باشد و حاضر باشد آن را در ازای عتیقۀ شما بفروشد. در همین شرایط دشوار است که پول نقد به کار می‌آید.

معمولاً دارایی‌های مشهود، نقدینگی پایین‌تری نسبت به دارایی‌های دیجیتال دارند؛ زیرا مشهود و ملموس هستند، هزینه‌های بیشتری می‌طلبند و ممکن است معامله آنها زمان ببرد.

خرید و فروش دارایی‌ها در زمینۀ مبادله دیجیتال و ارزهای دیجیتال یک جور بازی است که در آن بیت کوین‌ها میان کامپیوترها جابه‌جا می‌شوند. این نوع معاملات مزایایی از جهت جریان نقدینگی دارند؛ زیرا در آن تسویۀ یک تراکنش نسبتاً آسان است.

با این اوصاف، بهتر است به مقولۀ جریان نقدینگی به مثابۀ یک طیف بنگریم؛ طیفی که در منتهی‌الیه یک سوی آن پول نقد و استیبل‌کوین و در سویی دیگر دارایی‌هایی با نقدینگی پایین داریم؛ مانند اشیای عتیقه و کمیاب. بهتر است که هر دارایی را در موضعی از این طیف نقدینگی به حساب آوریم.

در مفهوم سنتی دو نوع نقدینگی داریم: نقدینگی حسابداری (Accounting Liquidity) و نقدینگی بازاری (Market Liquidity).

نقدینگی حسابداری چیست؟

نقدینگی حسابداری اصطلاحی است که عمدتاً در کسب‌و‌کارها و ترازنامه‌های مشاغل به کار می‌رود. این مفهوم اشاره دارد به استطاعت یک شرکت در پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت و تعهدات جاری با استفاده از دارایی‌های جاری و جریان پول نقد. نقدینگی حسابداری، مستقیماً با سلامت مالی یک شرکت مرتبط است.

نقدینگی بازاری چیست؟

نقدینگی بازاری حدودی است که طبق آن بازار اجازه می‌دهد که دارایی‌ها با قیمت منصفانه خرید و فروش شوند. این‌ قیمت‌ها نزدیک‌ترین قیمت به ارزش ذاتی دارایی‌ها به شمار می‌آیند. در این مورد، ارزش ذاتی یعنی کم‌ترین قیمتی که یک فروشنده در آن مشتاق فروش است (ask)، نزدیک به بالاترین قیمتی که خریدار مایل به خرید است (bid).  به تفاوت میان این دو، اسپرد خرید و فروش گفته می‌شود.

اسپرد خرید و فروش چیست؟

به تفاوت میان پایین‌ترین قیمتی که یک فروشنده مایل به فروش است با بالاترین قیمتی که خریدار خواهان خرید است، اسپرد خرید و فروش (Bid-Ask Spread) گفته می‌شود. همان‌طور که خودتان هم می‌دانید، اسپرد خرید و فروشی که مقدار کمی دارد، یعنی اختلاف میان کم‌ترین قیمت فروشنده با بیشترین قیمت خریدار کم‌تر باشد، مناسب لیکوییدیتی بازارها است. این یعنی بازار نقدینگی مناسبی دارد و ناهماهنگی‌های قیمتی پیوسته از سوی معامله‌گران به تعادل می‌رسد. از سوی دیگر، اسپرد خرید و فروش با اختلاف بالا نشان از نقدینگی پایین بازار دارد و نقطه‌ای که مد نظر خریدار و فروشنده است با هم اختلاف وسیعی خواهد داشت.

اسپرد خرید و فروش همچنین می‌تواند برای معامله‌گران آربیتراژ هم مفید باشد. این نوع از معامله‌گران می‌کوشند تا از اختلاف قیمت‌های جزئی موجود در اسپرد خرید و فروش، بارها و بارها منتفع شوند. هنگامی که معامله‌گران آربیتراژ به سود می‌رسند، اقداماتشان برای بازار هم مفید خواهد بود؛ زیرا باعث می‌شوند که اسپرد خرید و فروش کوچک شود و معامله‌گران دیگر معاملات بهتری انجام دهند. علاوه بر این، معامله‌گران آربیتراژ باعث می‌شوند که اختلاف قیمت زیادی‌ در جفت‌‌ارزهای معاملاتی صرافی‌ها وجود نداشته باشد. آیا تا به حال به این نکته توجه کرده بودید که چرا قیمت BTC در بزرگ‌ترین صرافی‌ها که نقدینگی بالایی دارند یکسان است؟ این نکته تا حد زیادی مدیون معامله‌گران آربیتراژ است که اختلاف‌قیمت‌های کوچک میان صرافی‌ها را پیدا می‌کنند و از آن سود می‌برند.

اهمیت جریان نقدینگی

از آنجا که رمزارزها نوعی دارایی دیجیتال به حساب می‌آیند باید نقدشوندگی بالایی داشته باشند، این‌طور نیست؟ نه این‌طور نیست. برخی از دارایی‌های رمزنگاری‌شده نقدشوندگی بالاتری نسبت به سایرین دارند. این ویژگی به‌سادگی معلول حجم معاملات بالا و کارایی بازار است.

برخی از بازارها روزانه حجم معاملات چند هزار دلاری دارند، در حالی که بازارهای دیگری هستند که حجم معاملات‌شان به چند میلیارد دلار هم می‌رسد. جریان نقدینگی در رمزارزهایی مانند بیت‌ کوین و اتریوم وضعیت مساعدی دارد، اما بازار بسیاری از کوین‌های دیگر از فقدان یا کمبود نقدینگی رنج می‌برد.

این مسئله به‌ویژه هنگام معاملات آلت‌کوین‌ها اهمیت می‌یابد. اگر در پوزیشن معاملاتی یک کوین با نقدینگی پایین باشید، ممکن است نتوانید در قیمت دلخواه‌تان از پوزیشن خارج شوید. به همین دلیل است که توصیه می‌شود به معامله آن‌ دسته از دارایی‌ها وارد بشوید که نقدینگی بالاتری دارند.

چه اتفاقی خواهد افتاد اگر بخواهید در بازاری با نقدینگی ناکافی سفارشی بزرگ انجام دهید؟ سایش قیمت، تفاوت قیمت آخرین معامله و اجرای سفارش بعدی به خاطر فشار فروش. سایش کلان قیمت یعنی معامله مد نظر شما در قیمتی بسیار متفاوت با آنچه می‌خواستید انجام می‌گیرد. این مسئله معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که تعداد سفارش‌های موجود در دفتر سفارش کافی نباشد. این مشکل صرفاً با استفاده از ابزار سفارش‌های محدود (Limit Orders) حل می‌شود، اما باز ممکن است سفارش‌ها‌ی شما را پوشش ندهد.

نقدینگی بسته به شرایط مختلف بازار می‌تواند بسیار تغییر کند. بحران مالی می‌تواند تأثیر محسوسی بر نقدینگی داشته باشد؛ زیرا بازیگران برای پوشش تعهدات مالی کوتاه‌مدت خود از بازار خارج خواهند شد.

خلاصه مطلب

جریان نقدینگی (Liquidity) معیاری است برای اندازه‌گیری میزان سهولت تبدیل یک دارایی به یک دارایی دیگر، بدون آنکه بر قیمت تأثیر بگذارد. لیکوییدیتی مناسب یعنی یک دارایی بتواند به‌آسانی و به‌سرعت خرید‌ و فروش شود، بدون آنکه قیمتش تغییر کند. جریان نقدینگی یا لیکوییدیتی عامل مهمی است که باید آن را در بازارهای مالی زیر نظر گرفت. معمولاً بازارهایی برای معامله مطلوب‌ هستند که از جریان نقدینگی کافی برخوردار باشند؛ زیرا تنها در این صورت است که می‌توانید به آسانی وارد بازار شوید و از آن خارج گردید.