سرمایه گذاری خطرپذیر یا جسورانه (Venture Capital) چیست؟

سرمایه گذاری خطرپذیر یا سرمایه گذاری جسورانه (Venture Capital)، نوعی سرمایه گذاری خصوصی و تأمین مالی است که سرمایه‌گذاران در شرکت‌های نوپا و کسب‌وکارهای کوچکی که تصور می‌شود در بلندمدت پتانسیل رشد دارند، انجام می‌دهند. سرمایه گذاری ریسک پذیر عموماً از سوی سرمایه‌گذاران ثروتمند، بانک‌های سرمایه‌گذاری و سایر مؤسسات مالی، انجام می‌‌شود. با این حال، سرمایه گذاری خطرپذیر همیشه شکل پولی ندارد و می‌تواند در قالب تخصص فنی یا مدیریتی هم ظاهر شود.

اگرچه سرمایه گذاری جسورانه برای سرمایه‌گذاران می‌تواند خطرناک باشد، اما پتانسیل بازدهی بالاتر از حد متوسط هم برای آنها بسیار جذاب است. در این میان، برای شرکت‌های جدیدی که سابقه عملیاتی محدودی دارند (زیر دو سال)، سرمایه گذاری خطرپذیر به طور فزاینده‌ای به یک منبع محبوب و حتی ضروری برای جمع‌آوری سرمایه تبدیل شده است؛ به‌ویژه اگر آنها به بازارهای سرمایه، وام‌های بانکی یا سایر اوراق بهادار بدهی دسترسی نداشته باشند.

برای آشنایی بیشتر با سرمایه گذاری جسورانه با ما در ادامه این مطلب همراه باشید.

سرمایه گذاری خطرپذیر چیست؟

در یک سرمایه گذاری خطرپذیر بخشی از مالکیت یک شرکت از طریق مشارکت‌های محدود و مستقل به تعدادی سرمایه‌گذار فروخته می‌شود. گاهی این مشارکت‌ها ممکن است شامل استخری از چندین شرکت مشابه باشند.

با این حال، یکی از تفاوت‌های مهم بین سرمایه گذاری جسورانه و سایر سرمایه‌گذاری‌های خصوصی این است که سرمایه گذاری خطرپذیر بر شرکت‌های نوظهوری که برای اولین بار به دنبال منابع مالی قابل‌توجه هستند، متمرکز است، در حالی که در سرمایه گذاری خصوصی، سرمایه‌گذاران به دنبال شرکت‌های بزرگ‌تر و باسابقه‌تری هستند که قصد دارند بخشی از سهام مالکیت خود را انتقال دهند.

بسته به اینکه یک کسب‌وکار در چه مرحله‌ای قرار دارد، چشم‌اندازهای آن، میزان سرمایه‌گذاری و رابطه بین سرمایه‌گذاران و بنیان‌گذاران، سرمایه‌گذاران خطرپذیر معمولاً بین ۲۵ تا ۵۰ درصد از مالکیت یک شرکت جدید را به خود اختصاص می‌دهند.

تاریخچه سرمایه گذاری جسورانه

سرمایه گذاری خطرپذیر زیرمجموعه سرمایه گذاری خصوصی است که ریشه‌های آن به قرن نوزدهم برمی‌گردد. در واقع، سرمایه گذاری جسورانه پس از جنگ جهانی دوم به عنوان یک صنعت توسعه یافت.

جورج دوریوت (Georges Doriot)، پروفسور کسب‌وکار دانشگاه‌‌ هاروارد که به عنوان «پدر سرمایه گذاری خطرپذیر» هم شناخته می‌شود، شرکت تحقیقات و توسعه آمریکا (ARDC) را در سال ۱۹۴۶ تأسیس و یک صندوق به ارزش ۳٫۵ میلیون دلار را برای سرمایه‎‌گذاری در شرکت‎‌هایی که به دنبال تجاری‌سازی فناوری‌های توسعه‌یافته در طول جنگ جهانی دوم بودند، راه‌اندازی کرد. اولین سرمایه‌‌گذاری ARDC در شرکتی بود که قصد داشت از فناوری اشعه ایکس برای درمان سرطان استفاده کند. زمانی که این شرکت این فناوری را در سال ۱۹۹۵ به صورت عمومی ارائه کرد، ارزش سرمایه‌گذاری انجام‌شده توسط دوریوت از ۲۰۰ هزار دلار به ۱٫۸ میلیون دلار رسید.

طبق گزارش‌ها، شرکت‌های آمریکایی تحت حمایت سرمایه گذاری ریسک پذیر نزدیک به ۳۳۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ جمع‌آوری کردند که تقریباً دو برابر سرمایه جمع‌آوری‌شده در سال ۲۰۲۰، یعنی ۱۶۶٫۶ میلیارد دلار بود.

رونق سرمایه گذاری ریسک پذیر با کمک قوانین و مقررات

مجموعه‌ای از نوآوری‌های نظارتی به محبوبیت سرمایه گذاری خطرپذیر به عنوان یک راه تأمین مالی کمک کرد.

اولین مورد، تغییر در قانون سرمایه‌گذاری کسب‌وکارهای کوچک (SBIC) در سال ۱۹۵۸ بود. این قانون با ارائه معافیت‌های مالیاتی به سرمایه‌گذاران، صنعت سرمایه گذاری جسورانه را تقویت کرد. در سال ۱۹۷۸، قانون درآمد اصلاح شد تا مالیات بر عایدی سرمایه از ۴۹ درصد به ۲۸ درصد کاهش یابد. سپس، در سال ۱۹۷۹، تغییری در قانون امنیت درآمد بازنشستگی کارکنان (ERISA) به صندوق‌های بازنشستگی اجازه داد تا ۱۰ درصد از دارایی‌های خود را در کسب‌وکارهای کوچک یا جدید سرمایه‌گذاری کنند. این اقدام منجر به سیل سرمایه‌گذاری از سوی صندوق‎‌های بازنشستگی شد. سپس، مالیات بر عایدی سرمایه در سال ۱۹۸۱ به ۲۰ درصد کاهش یافت.

این پیشرفت‌ها باعث رشد سرمایه گذاری خطرپذیر شدند. بر اساس برخی برآوردها، سطح تأمین بودجه در آن دوره به ۳۰ میلیارد دلار رسید. اما بازدهی‌های وعده‌ داده شده محقق نشد؛ زیرا چندین شرکت اینترنتی با ارزش بالا از بین رفتند و ورشکست شدند.

مزایا و معایب سرمایه گذاری خطرپذیر

سرمایه گذاری ریسک پذیر برای کسب‌وکارهای جدیدی که دسترسی به بازارهای سهام و جریان نقدینگی کافی برای گرفتن بدهی ندارند، بودجه تأمین می‌کند. این موضوع می‌تواند برای هر دو طرف سودمند باشد: کسب‌وکارها سرمایه‌ای را که برای تقویت فعالیت‌هایشان نیاز دارند به دست می‌آورند و سرمایه‌گذاران در شرکت‌های آینده‌دار سهام‌دار می‌شوند.

در مقابل، کسب‌وکاری که پشتیبانی سرمایه گذاری جسورانه را می‌پذیرد، می‌تواند کنترل خلاقانه بر جهت‌گیری‌های آتی خود را از دست بدهد. سرمایه‌گذاران خطرپذیر ممکن است سهم بزرگی از سهام یک شرکت را مطالبه نمایند و حتی، مدیریت شرکت را نیز طلب کنند. بسیاری از سرمایه‌گذاران خطرپذیر فقط به دنبال کسب بازدهی سریع و بالا هستند و ممکن است شرکت را برای این موضوع تحت فشار قرار دهند.

انواع سرمایه گذاری جسورانه

سرمایه گذاری خطرپذیر را می‌توان بر اساس مرحله رشد شرکت دریافت‌کننده سرمایه، به مراحل مختلف تقسیم کرد. به طور کلی، هرچه یک شرکت نوپاتر باشد، ریسک برای سرمایه‌گذاران بیشتر است.

مراحل مختلف سرمایه گذاری خطرپذیر عبارتند از:

• قبل از شروع یا به اصطلاح پیش‌بذر (Pre-Seed): این مرحله، اولین مرحله از توسعه یک کسب‌وکار است که بنیانگذاران سعی می‌کنند یک ایده را به یک طرح تجاری مشخص تبدیل کنند. برای تأمین بودجه و راهنمایی اولیه، آنها ممکن است در یک شتاب‎دهنده کسب‌وکار ثبت‌نام کنند.
• مرحله کشت ایده (Seed Funding): در این مرحله، یک کسب‌وکار جدید به دنبال عرضه اولین محصول خود است. از آنجایی که هنوز هیچ جریان درآمدی وجود ندارد، آن شرکت برای تأمین مالی عملیات خود به سرمایه گذاری جسورانه نیاز دارد.
• تأمین مالی در مراحل اولیه (Early-Stage funding): هنگامی که یک کسب‌وکار محصولی را توسعه داد، قبل از اینکه به درآمد برسد و خودش بتواند منابع مالی لازم را تأمین کند، به سرمایه بیشتری برای افزایش تولید و فروش نیاز دارد. پس از آن، این کسب‌وکار به چند دور تأمین مالی دیگر هم نیاز خواهد داشت که معمولاً با سری‌های A ،B و غیره، مشخص می‌شوند.

تفاوت سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر با سرمایه‌گذار فرشته (Angel Investor)

برای کسب‌وکارهای کوچک یا برای کسب‌وکارهای آینده‌دار در صنایع نوظهور، سرمایه گذاری خطرپذیر عموماً توسط افراد با ثروت زیاد -که اغلب به ‌عنوان «سرمایه‌گذاران فرشته» هم شناخته می‌شوند- و شرکت‌های سرمایه گذاری ریسک پذیر ارائه می‌شود.

در حالی که هر دو گروه سرمایه‌گذاران خطرپذیر و سرمایه‌گذاران فرشته به شرکت‌های نوپا پول می‌دهند، سرمایه‌گذاران خطرپذیر معمولاً سرمایه‌گذاران حرفه‌ای هستند که در مجموعه گسترده‌ای از شرکت‌های جدید سرمایه‌گذاری می‌کنند، راهنمایی‌های عملی ارائه می‌دهند و از شبکه‌های حرفه‌ای خود برای کمک به شرکت‌های جدید استفاده می‌کنند.

از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران فرشته معمولاً افراد ثروتمندی هستند که ثروت خود را از طریق منابع مختلف جمع‌آوری کرده‌اند. با این حال، آنها تمایل دارند که خودشان کارآفرین باشند یا مدیرانی هستند که اخیراً از امپراتوری‌های تجاری‌ای که ساخته‌اند، بازنشسته شده‌اند. آنها دوست دارند به عنوان سرگرمی یا یک پروژه جانبی در شرکت‌های جدید سرمایه‌گذاری کنند و ممکن است آن راهنمایی‌های تخصصی را ارائه ندهند. این افراد معمولاً در مراحل اولیه یک کسب‌وکار سرمایه‌گذاری می‌کنند.

فرآیند سرمایه گذاری خطرپذیر

اولین قدم برای هر کسب‌وکاری که به دنبال سرمایه گذاری خطرپذیر است، ارائه یک طرح کسب‌وکار است؛ چه به یک شرکت سرمایه گذاری جسورانه چه به یک سرمایه‌گذار فرشته. در صورت علاقه‌مندی به طرح پیشنهادی، شرکت یا سرمایه‌گذار بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد که شامل بررسی کامل مدل کسب‌وکار، محصولات، مدیریت، و سابقه عملیاتی شرکت و موارد دیگر، است.

از آنجایی که در سرمایه گذاری ریسک پذیر سرمایه‌گذار قصد دارد ارزش دلاری زیادی را در شرکت‌های نوپا سرمایه‌گذاری کند، این تحقیق در مورد پیشینه بسیار مهم است. بسیاری از متخصصان سرمایه گذاری خطرپذیر، اغلب به عنوان تحلیلگران سهام، تجربه سرمایه‌گذاری قبلی داشته‌اند و بسیاری، دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته مدیریت بازرگانی (MBA) هستند. متخصصان سرمایه گذاری خطرپذیر تمایل دارند روی یک صنعت خاص تمرکز کنند.

پس از انجام بررسی‌های لازم، شرکت یا سرمایه‌گذار در ازای دریافت حقوق صاحبان سهام در شرکت، متعهد به سرمایه‌گذاری خواهد شد. این وجوه ممکن است به یکباره تأمین شود، اما اغلب این سرمایه در دوره‌های مختلف ارائه می‌شود. سپس، شرکت یا سرمایه‌گذار نقش فعالی در شرکت سرمایه‌گذاری‌شده ایفا کرده و قبل از آزادسازی وجوه بیشتر، به آن مشاوره می‌دهد و بر نحوه پیشرفت آن نظارت می‌کند.

ریسک سرمایه گذاری جسورانه چقدر است؟

نوآوری و کارآفرینی، هسته اصلی اقتصاد سرمایه‌داری است. با این حال، کسب‌وکارهای جدید اغلب سرمایه‌گذاری‌های بسیار پرخطر و هزینه‌بری هستند. در ازای پذیرش این ریسک، سرمایه‌گذاران خطرپذیر در شرکت‌های جدید قادر به کسب سهام و حق رأی هستند.

در این میان، لازم به ذکر است که همه شرکت‌های جدید در رسیدن به اهداف خود موفق نمی‌شوند و این بدان معنا است که سرمایه‌گذاران اولیه می‌توانند تمام پولی را که صرف آن می‌کنند، از دست بدهند. یک قانون کلی رایج این است که به ازای هر ۱۰ استارتاپ، سه یا چهار استارتاپ به طور کامل شکست می‌خورند، سه یا چهار مورد دیگر یا مقداری پول از دست می‌دهند یا فقط سرمایه اولیه را برمی‌گردانند و تنها یک یا دو استارتاپ، به بازدهی قابل‌توجهی می‌رسند.

خلاصه مطلب

در این مقاله به معرفی مفهوم سرمایه گذاری خطرپذیر پرداختیم.

سرمایه گذاری جسورانه یا خطرپذیر، یک عامل حیاتی برای کسب‌وکارهای جدید است. قبل از اینکه یک شرکت شروع به کسب درآمد کند، به سرمایه اولیه کافی برای استخدام کارمندان، اجاره تسهیلات و شروع طراحی محصول، نیاز دارد. این بودجه توسط سرمایه‌گذاران خطرپذیر در ازای دریافت بخشی از حقوق صاحبان سهام شرکت جدید تأمین می‌شود.

لازم به ذکر است که در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاران بزرگ سازمانی نیز وارد میدان سرمایه گذاری خطرپذیر شده‌اند. برای مثال، غول‌های فناوری مانند گوگل و اینتل دارای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مجزا برای سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوظهور هستند. با این حال، باید گفت که در میان سرمایه‌گذاران سازمانی، تأمین مالی در مراحل پایانی یک کسب‌وکار محبوبیت بیشتری پیدا کرده است؛ زیرا آنها ترجیح می‌دهند که در کسب‌وکارهای کم‌خطر‌تر سرمایه‌گذاری کنند؛ برخلاف شرکت‌های نوظهور که خطر شکست خوردنشان زیاد است.